Hoewel het zeker geen linkse hobby is, is het maken van generalisaties van onschatbare waarde voor de kwaliteit van ons bestaan – ja, generalisaties helpen ons zelfs overleven. Dat begint al op jonge leeftijd: als een klein kind zijn vingers brandt aan een pan met kokend water, dan weet het dat het in het vervolg moet oppassen in de keuken, maar het is niet zo dat het meteen het hele huis mijdt, of de straat, de stad of het land verlaat (‘Nederland, veel te gevaarlijk voor mij’).
Sinds wij door angst bevlogen zijn, is ons vermogen tot het maken van relevante generalisaties enigszins aangetast. Velen zien angst als een bijproduct van het populisme en zullen de beschuldigende vinger in de richting van Fortuyn wijzen, maar het zou ook wel eens de vuurwerkramp in Enschede geweest kunnen zijn waar het allemaal mee begon. Direct na die ramp, op 13 mei 2000, werd namelijk de brandveiligheid van alle vuurwerkfabrieken in Nederland uitvoerig gecontroleerd. Niemand die op het idee kwam dat, om een dwarsstraat te noemen, ook cafés wellicht in vlammen op zouden kunnen gaan; daar was de nieuwjaarsbrand in café Het Hemeltje voor nodig. Naar aanleiding daarvan werden in heel Nederland de cafés op hun brandveiligheid gecontroleerd: dus niet alleen die met licht ontvlambare kerstversiering, niet alleen die met twee verdiepingen, niet alleen die in Volendam of Noord-Holland – maar dus bijvoorbeeld ook niet die in België en Duitsland, waar ze naar de spreekwoordelijke Hel(l) konden. En alleen de cafés: nou ja, misschien hier en daar ook een disco maar zeker geen, om maar weer iets te noemen, chemische fabrieken.
Met de grote terroristische aanslagen gaat het al net zo. We weten allemaal dat 9/11 de wereld voorgoed veranderde: de wereld van de vliegtuigpassagier dan met name. De generalisatie die we uit 9/11 trokken, was dat het alleen oppassen geblazen was in het vliegverkeer, en dat we daarom alle vliegtuigpassagiers binnenstebuiten moesten keren; dus niet in alle vormen van publiek transport alleen de mannen met bruine ogen of alleen de moslims, want dat zou een foute generalisatie zijn. Er moest een aanslag (door vermoedelijk bruinogige mannen, radicale moslims bovendien) op een forenzentrein in Madrid aan te pas komen om ons te doen beseffen dat er überhaupt nog andere vormen van vervoer bestonden die het doelwit van aanslagen konden zijn. En dus kom je sindsdien in Spanje geen intercity meer in zonder dat je bagage gescand wordt (forenzentreinen wel, merkwaardig genoeg), maar kun je in 2005 nog wel probleemloos een bom in de Londense metro plaatsen, waarna we ook in Amsterdam liever even met de tram gaan. Of met de bus, want er mag dan ook een dubbeldekker opgeblazen zijn, maar die hebben we hier niet.
Inmiddels is het zover dat wie in de WK-finale een kans voor open doel mist, een half jaar niet meer durft te voetballen.
Het is eng hoe dat werkt, angst. Want iedereen weet: als sinds de oerknal, mocht die zich op Nederlands grondgebied hebben afgespeeld, nog nooit een vuurwerkramp van Enschedese proporties heeft plaatsgevonden en het gebeurt een keer, dan is er statistisch gezien een dag later nauwelijks een veiliger plek te bedenken dan een willekeurige andere vuurwerkfabriek in Nederland. En toch gaan we na ‘Moerdijk’ natuurlijk kijken naar de veiligheid bij chemische bedrijven – en niet bij de branche waarin het volgende ongeluk gaat plaatsvinden.
Ach, die arme Pavlov en zijn trouwe viervoeter, die hadden het toch allemaal zo kwaad niet bedoeld.