Is en was

Het is dat de gebarentolk alweer wegbezuinigd is, of was, maar anders hadden we na de persconferentie van Dick Schoof op vrijdagavond allemaal geweten hoe je “er is en was geen sprake van racisme” hadden moeten gebaren. En ook: “er was en is geen sprake van racisme”. Waar is Irma Sluis als je haar nodig hebt?

Er is en was geen sprake van racisme: het woord ‘mantra’ schiet schromelijk tekort om de vurigheid te beschrijven waarmee de premier wenste zijn reflectie op twaalf uur vergaderen te reduceren tot deze oneliner. Zegge en schrijve veertien maal prevelde hij de gevleugelde woorden in evenveel minuten: negen keer ‘is en was’, vijf keer ‘was en is’, waaronder in zijn eigen bijdrage, dus blijkbaar was dat de beoogde volgorde geweest.

“Wat vindt u ervan dat een staatssecretaris haar ontslag heeft ingediend vanwege polarisatie in de ministerraad?”
“Wij hebben met zijn allen geconcludeerd dat er geen sprake is en was van racisme, en daar laat ik het bij.”
“Was het Caroline van der Plas die voorstelde om Indonesisch eten te bestellen?”
“We hebben indringend met elkaar gesproken, maar de belangrijkste conclusie is dat er geen sprake is en was van racisme.”
“Gaat u verder nog iets leuks doen dit weekend?”
“Zoals gezegd, er is en was geen sprake van racisme.”

Het ontbrak er nog maar aan dat Schoof er “en er zal geen sprake zijn van racisme” aan toevoegde, maar hij zal zich net op tijd herinnerd hebben dat Geert Wilders in de loop van de dag iets had laten vallen over een weekendtripje naar Parijs, alwaar hij met zijn mede-Patriotten van Europa het herstel van het Avondland ging bespreken.

Niettemin: over dat ‘is’ én ‘was’ zal wel degelijk nagedacht zijn. Toch zei Schoof hier in zijn drang om er zo min mogelijk over te zeggen onnodig veel. De casus was immers overzichtelijk: de staatssecretaris verliet het kabinet vanwege bepaalde uitspraken. Nu kunnen we naar de inhoud daarvan alleen maar gissen, maar één ding staat – per definitie – vast: ze zijn gedaan. Voltooid tegenwoordige tijd, met andere woorden: afgerond, plaatsgevonden in het verleden.

Waarom hield Schoof het dan niet bij de conclusie dat er geen sprake was van racisme (zaak afgedaan), maar herhaalde hij dertien keer dat er ook geen sprake is van racisme? Waren ze er halverwege de dag al uit dat het geen racisme was, maar vroeg Marjolein Faber zich tijdens de lunch, terwijl ze een frikandelbroodje aan het wegkanen was, hardop af wat die liegende berber hier dan godverdomme nog deed, en hadden ze toen een nieuwe casus te pakken, met later op de avond gelukkig wel dezelfde geruststellende conclusie dat ook hier geen sprake is van racisme? Of verwees de ‘is’ juist naar de huidige crisis, en wilde Schoof met ‘was’ aangeven dat zijn mensen, ondanks een veroordeling hier en daar, ook in het verleden altijd al vrij van blaam zijn geweest? Duurde het allemaal zo lang omdat een jurist alle vuilspuiterij moest toetsen en pas laat in de avond met zekerheid kon stellen dat niemand, krap aan weliswaar, anders had hij het wel eerder geweten, strafbaar was geweest?

En wat bedoelde Schoof in zijn statement eigenlijk toen hij zei (hier vanaf 7:30) dat ze er “alle vertrouwen” in hebben dat er in de fracties en in het kabinet geen sprake was en is van racisme? Weet hij het zelf ook niet helemaal zeker? Sorteert hij voor op een rechtszaak waarin ooit nog eens aan het licht zal komen dat het toch zo was? Of was het er niet in de fracties, en is het er niet in het kabinet?

We zullen het allemaal nooit weten, maar wat doet het er ook toe? Als je met een toch tamelijk rechts gezelschap twaalf uur moet overleggen vooraleer je kunt concluderen dat iets niet racistisch was (en is?), dan weet je één ding zeker: hier is iets bijzonder onverkwikkelijks gezegd. Onverkwikkelijk genoeg in ieder geval om een bewindspersoon te laten opstappen, en om die aanleiding had het natuurlijk moeten gaan. Het lijdt ook weinig twijfel dat in een ander comité de conclusie zou zijn geweest dat het wél racisme was.

Dat legt ook precies de volstrekte irrelevantie van Schoofs verklaring bloot: al dan niet het label ‘racisme’ verandert exact niets aan de uitspraken die gedaan zijn – noch aan het effect dat ze blijkbaar hebben gehad op staatssecretaris Achahbar. De weinige woorden die de premier wenste te wijden aan het hele gebeuren, waren in feite de minst interessante, tenzij hij ons ervan wilde overtuigen dat de staatssecretaris zijn kabinet had beticht van racisme, maar zich had aangesteld. Maar dat was ook niet het geval, want, dixit Schoof (19:40): “Ik heb mevrouw Achahbar niet horen spreken over racisme”. Huh?! Waarom gaat het dan de hele tijd alleen maar over wel of niet dat labeltje?!

Enfin.

De rechter deed er jaren over om te bepalen dat de ‘minder, minder’-uitspraak van Geert Wilders strafbaar was. Maar of hij nu uiteindelijk veroordeeld is wegens racisme, discriminatie of opruiing weet niemand nog. En sommigen zijn het met die uitspraak nog steeds niet eens, terwijl BIJ1-leden vinden dat het nog racistisch is als Geert Wilders zegt dat het morgen regent (want Geert Wilders).

In een rechtszaak zijn dergelijke kwalificaties uiteraard van het grootste belang, maar als Jan Lul uit Schubbekutteveen zo’n etiket plakt, is dit hoegenaamd van nul en generlei betekenis. Wanneer een Blaricumse Barlaeus-blaag spreekt van genocide door Israël en dat we daar allemaal medeplichtig aan zijn, dan is dat zonder wetenschappelijke consensus nogal potsierlijk, zeker in combinatie met het tergende ‘gewoon’. Maar de (wan)daden van het Israëlische leger veranderen er niet door, net zo min als de recente jodenjacht in Amsterdam erger of minder erg wordt als je wel of niet meegaat in groteske kwalificaties als ‘pogrom’ of ’tweede Kristallnacht’. Het effect daarentegen is wel dat wie zich stoort aan het linkse wicht, eerder een oogje dichtknijpt bij het zoveelste bombardement, terwijl men zich aan de andere kant van het spectrum door de al te straffe kwalificaties gelegitimeerd voelt om het antisemitisme-probleem in onze samenleving dan maar helemaal te ontkennen.

Nu heeft iedereen in deze complexe tijden behoefte aan wat overzicht, en een simpel stempeltje kan daarbij helpen. Je hebt 280 tekens, maar laten we het gewoon samenvatten in één woord. Gevolg is dat er met zulk gemak gestrooid wordt met zware woorden, dat hun betekenis volstrekt uitgehold wordt. We moesten daar maar eens mee stoppen.

Al moet gezegd dat de persconferentie die Dick Schoof vrijdagavond gaf, de meest beschamende was die een Nederlandse minister-president ooit gegeven heeft.