In een dorpje nabij Genève huist de nog weinig bekende maar o zo belangrijke Commissie voor de Registratie van Dodelijke Ongevallen met Keukentrapjes van de Verenigde Naties (UNCRFAKS). Zondag onthult angstpsychiater Damiaan Denys in Zomergasten welke mysterieuze machten in werking treden wanneer een mens een misstap op de keukentrap begaat, zodanig dat geen enkel fataal ongeval aan de aandacht van de UNCRFAKS ontsnapt. De telling is zo secuur als een Zwitsers uurwerk: ieder jaar is voor het huiveringwekkend aantal van achtentwintighonderd mensen de keukentrap het laatste station op de trein van het leven.
En precies daarom, betoogt de angstpsychiater, kunnen we na de verijdelde aanslag in de Thalys van vorige week met een gerust hart de trein blijven nemen. De kans dat je overlijdt aan een terroristische aanslag is namelijk te verwaarlozen ten opzichte van de kans op keukentrapfalen. Je vraagt je af waarom de accijnzen op keukentrapjes nog niet drastisch verhoogd zijn, en Blokker ze nog altijd zonder sticker ‘Keukentrapjes zijn dodelijk’ en schokkende foto’s van hevig letsel mag verkopen.
We kunnen veilig stellen dat de kans om te overlijden aan een aanslag in Nederland niet al te groot is. De wanhoop waarmee statistici proberen de bangebroeken gerust te stellen, boezemt mij echter de nodige angst in. Voor zover je een emotionele reactie al kunt beteugelen met kille cijfers, doe het dan in ieder geval met realistische getallen en vergelijkingen.
De keukentrap was voor mij eerlijk gezegd nieuw, maar steevast worden vergelijkingen getrokken met slachtoffers van bomen, onweer, het verkeer of een combinatie daarvan. Daar valt het nodige op af te dingen. Wie door de bliksem getroffen wordt, bevindt zich bijvoorbeeld doorgaans buiten. Als je gewoon binnen blijft als er noodweer uitbreekt, wat een normaal en rationeel mens doet, zul je niet getroffen worden; hooguit donder je van een keukentrapje als je na afloop een lampje moet verwisselen.
De kans dat je getroffen wordt door de bliksem wordt een stuk groter als je bij iedere onweersbui het open veld in rent. De kans op verdrinking een stuk groter wanneer je je met te veel mensen in een gammel bootje op open zee begeeft. Wanneer het dodental in het verkeer niet alleen in absolute zin wordt beschouwd maar ook wordt afgezet tegen het aantal verkeersdeelnames, dan wordt duidelijk dat de kans dat je bij deelname aan het verkeer overlijdt een heel stuk kleiner is dan wanneer je deelneemt aan een terroristische aanslag.
Het kardinale punt is natuurlijk dat die aanslagen gelukkig nogal schaars zijn. Dat, en alleen dat, is de reden dat je weinig kans loopt om bij een aanslag om te komen. Maar waarom dan zeggen dat die kans ‘een miljoen keer kleiner dan bij een auto-ongeluk’ is? In 2013 vielen wereldwijd 1,24 miljoen verkeersdoden te betreuren. Dat zou neerkomen op nog geen vijf terreurslachtoffers per vier jaar; dat er meer verkeersmiddelen bestaan dan de auto laat ik dan gemakshalve nog maar even buiten beschouwing.
Zelfs bij het geruststellend bedoelde aantal slachtoffers van zeven in één jaar (2013) in heel Europa steekt dat schril af. Maar ook dit aantal is nog de meest rooskleurige voorstelling van zaken, om de mensen maar gerust te stellen. Rusland werd dat jaar Europees kampioen volleybal, maar behoort in deze telling even niet tot Europa omdat we anders de aanslagen in Volgograd (31 doden) hadden moeten meetellen. Denys kiest 2013 als gunstig peiljaar, terwijl het vele malen relevanter was geweest om gewoon het jaar te nemen waarin we nu leven – maar ja, in 2015 stond de teller na amper een week al op zestien. Ook zal de meest strikte definitie van ‘aanslag’ gehanteerd zijn, waardoor slachtoffers van verwarde types of suïcidale piloten niet worden meegerekend. Daar bang voor zijn is namelijk een heel ander soort angst, en daar hebben we het nu even niet over.
En dan hebben we het alleen nog maar over de doden. Het komt ook wel eens voor dat iemand een keukentrapje beklimt en niet aan zijn verwondingen overlijdt. Er zijn verhalen bekend van mensen die in een auto stappen en ook daadwerkelijk heelhuids arriveren op de plaats van bestemming. En ja, zo zijn er ook mensen die een aanslag meemaken en overleven.
De verijdelde aanslag in de Thalys gaat de geschiedenis in als een aanslag (of, als het beter uitkomt voor het punt dat je wilt maken, helemaal niet als aanslag) waarbij 0 doden vielen. Als zodanig zal het geen enkele invloed hebben op alle kansberekeningen van de angsttemmers, ook al stond er een schutter met negen magazijnen aan munitie klaar om een bloedbad aan te richten.
De 554 inzittenden hebben kennelijk niets meegemaakt waar andere mensen bang voor hoeven te zijn. Je hebt wat vertraging bij aankomst, maar ach, dat zijn we toch al gewend. Niemand is bang dat er een aanslag plaatsvindt waarbij hij gewond raakt, aanwezig is of mensen kent die erbij omkomen of gewond raken. Of dat je die dag toevallig net thuis werkte, of een trein eerder of later had. Of überhaupt dat de samenleving waarin je vreedzaam leeft getroffen wordt door dit soort idiotie. Nee, we zijn alleen bang om zelf te sterven, en die angst is, zo blijkt uit de cijfers, volslagen nonsens.
Welnu, ik ben overal bang voor, dus ook voor onweer, maar de volgende keer dat ik met knikkende knieën een keukentrapje op stap, troost ik mij in de gedachte dat de kans dat ik fysiek dan wel geestelijk getroffen word door een aanslag groter is dan dat ik gerapporteerd zal moeten worden aan de UNCRFAKS.