Rodion Romanovitsj Raskolnikov, de hoofdpersoon van Dostojevski’s onvolprezen klassieker Misdaad en straf, heeft in de loop der jaren menigeen tot voorbeeld gediend, maar dat zijn ster ooit nog eens zover zou rijzen dat een extra lange aflevering van Taxi aan hem gewijd zou worden, zoals gisteravond, had ik niet meer voor mogelijk gehouden. Dat programma is trouwens een stuk interessanter geworden sinds die babbelaar van een Maarten Spanjer niet meer achter het stuur zit, maar dat terzijde.
Voor de cultuurbarbaren onder ons moet ik wellicht even uitleggen dat Raskolnikov een jongeman is die in Misdaad en straf meent een rijke oude pandjesbazin het leven te kunnen ontnemen teneinde zijn grootste geldnood te kunnen lenigen. Hij denkt dat zonder wroeging te kunnen doen, omdat hij in tegenstelling tot de gewone mensen een buitengewoon persoon is, die zich niets gelegen hoeft te laten liggen aan moreel gezag of andersoortige aardse zaken. Helaas voor Raskolnikov arriveert net na de moord de zus van het slachtoffer ter plaatse, waarna hij zich gedwongen ziet om ook haar naar gene zijde te helpen.
En dan begint de kwelling pas goed voor de hoofdpersoon: de twijfel over zijn eigen grootsheid slaat toe, en iedereen met wie hij praat verdenkt hij ervan te weten dat hij die dubbelvoudige moord heeft gepleegd. Om kort te gaan: de echte straf die Raskolnikov ondergaat, is niet zozeer zijn ballingschap in Siberië na de uiteindelijke bekentenis, ook vóór Stalin geen pretje natuurlijk, maar de mensonterende innerlijke paranoïdemakende strijd die daaraan vooraf is gegaan.
De moderne Raskolnikov pakt dat, met anderhalve eeuw voortschrijdende daderlogica, een stuk pragmatischer aan. Door iets banaals als wroeging laat hij zijn gedrag natuurlijk niet meer leiden; dat is zó negentiende-eeuws. Voor het geldelijke gewin is hij niet langer afhankelijk van een oude sok, maar maakt hij aanspraak op royale schadevergoedingen en inkomsten uit publicaties en publieke optredens. En de straf? Die is er niet, zolang er geen lijk, en dus geen misdaad is.
Het is twijfelachtig of Joran van der Sloot ooit in het cachot zal belanden voor hetgeen hij nu heeft opgebiecht, maar één levenslange straf heeft hij alvast te pakken: de rest van zijn leven zal hij nooit meer iemand kunnen vertrouwen; zal hij geen stap meer kunnen verzetten zonder, als de echte Raskolnikov, te vermoeden dat hij op de hielen wordt gezeten. Nu zal ik daar geen minuut slaap door verliezen, maar hoe deze straf zich verhoudt tot de fundamenten van ons rechtssysteem, is zeer dubieus.
Mocht hij toch achter de tralies belanden, geef die arme jongen dan tenminste een exemplaar van Misdaad en straf mee. Nineteen Eighty-Four zal in ieder geval weinig nieuws meer voor hem te bieden hebben.
Ik moet het boek maar weer eens opnieuw lezen, want de details van de inhoud zijn alweer aardig weggezakt in de loop der jaren. Terwijl ik het destijds toch zeker twee keer gelezen heb. Maar dat is altijd de makke met mij: ik vergeet altijd waar boeken en films over gaan.
En wat plagiaat betreft: niets weerhoudt je om in navolging van Peter R. de Vries Joran openlijk aan de schandpaal te nagelen, maar dan wegens plagiaat. 😉
Dubbel mooie vergelijking zelfs: Taxi en Dostojevki.
Zou hier een aardie plagiaatkwestie uit te slepen zijn?
Een mooie vergelijking ja. Hoewel ik het optreden van de politieambtenaar in Dostojevki’s boek toch van een groter psychologisch raffinement vond dan dat van Peter R. de Vries.
De BBC heeft trouwens lang geleden nog een prachtige verfilming gemaakt van dat boek.