Uitgelezen (44)

Mohsan Hamid – The Reluctant Fundamentalist (2007)

Tenzij je toevallig net de Da Vinci Code, Kluun of De vliegeraar van Khalid Hoesseini aan het lezen bent, is de kans dat je in de trein tegenover iemand plaatsneemt die hetzelfde boek als jij aan het lezen bent, en die dat vervolgens ook nog durft toe te geven, te verwaarlozen. Zeker wanneer je op de dag voor 11 september een boek leest met als titel The Reluctant Fundamentalist.

Maar niets is onmogelijk in het leven van zero, althans voor zover daar op deze plaats kond van wordt gedaan, en zo kwam het dat ze opveerde en -merkte: “Hee, dat ben ik ook aan het lezen!” – wat in eerste instantie natuurlijk niet boven het geluid van mijn gehavende edoch niet versagende kPod uitkwam, en wat uiteindelijk, met terugwerkende kracht, ook gezien kon worden als een zwak excuus tot het aanknopen van een gesprek, want in het vervolg bleef het bewijs dat ze het boek ook zelf aan het lezen was flinterdun: ja, ze wist te melden dat het genomineerd was voor de Booker Prize, maar dat is natuurlijk een open deur.

Kennelijk snel overtuigd van het feit dat ze met een autoriteit van doen had, vroeg ze of Hamid ook enige kans maakte op de prestigieuze prijs. Ik moest bekennen dat ik de overige genomineerden nog niet had gelezen, maar dat The Reluctant Fundamentalist me weliswaar bijzonder bekoorde maar me geen bookerprizewinnaar leek. Toen had ik het boek echter nog niet uit; nu wel, en ik ben nog op tijd om mijn mening te herzien.

Het is een briljant boek.

De vertelwijze op zich is al redelijk bijzonder: de bebaarde Pakistani Changez, net terug in zijn vaderland na een avontuur in de Verenigde Staten, is in gesprek met een Amerikaan wiens rol en identiteit onduidelijk blijft omdat alleen Changez aan het woord komt; slechts in zijn monoloog sijpelt af en toe iets van een reactie van zijn gesprekspartner door. In het begin gaat het er allemaal nog gemoedelijk aan toe als Changez vertelt over zijn succesvolle tijd als student in Princeton en werknemer bij een hip bedrijf, maar nadat de hoofdpersoon bekent te hebben geglimlacht bij het aanschouwen van de aanslagen van 9/11 en vervolgens steeds kritischer wordt over de VS, wordt de sfeer steeds grimmiger.

De monoloog is hier bijzonder functioneel, omdat de objectieve lezer moet vaststellen dat Changez zijn meningen steevast van een redelijke onderbouwing voorziet, terwijl zijn gesprekspartner bozer en bozer wordt. Waren de rollen omgedraaid en had de Amerikaan zijn versie van het verhaal gegeven, dan zou je als lezer een heel ander beeld krijgen.

Ik las ergens het nogal kortzichtige commentaar dat de Nederlandse vertaling De val van een fundamentalist slecht gekozen was omdat er in dit boek geen fundamentalist valt, maar er juist een zou opstaan. Allereerst is dat een treurig stemmende conclusie, aangezien de schrijver in het midden laat of Changez een fundamentalist is – ik ben geneigd, zeker gelet op de oorspronkelijke titel, juist te denken van niet. In de tweede plaats kan die vertaalde titel ook op een andere manier gelezen worden: ofwel dat de hoofdpersoon in de val van het fundamentalisme is gelopen, ofwel dat de val is dat alle kritiek op gangbare opvattingen (in ieder geval in Amerika) maar al te snel als fundamentalisme wordt gekarakteriseerd. Een mooi voorbeeld is de volgende uitspraak, die op zich prima te verdedigen is maar toch tot groot ongenoegen bij de Amerikaanse luisteraar leidt:

(..) no country inflicts death so rapidly upon the inhabitants of other countries, frightens so many people so far away, as America.

En dat is dan de meest radicale uitspraak in het hele boek.

Wie de juiste versie van het verhaal kent, weten we nog niet, en daarom is er een wederom functioneel open einde, de lezer achterlatend met triviale vragen over de identiteit van de hoofdpersonen – terrorist of kritische geest, toerist of geheim agent van de CIA – maar nog veel indringender vragen over de wereld van hier en nu.

En laat het nu toevallig 11 september zijn.

Nieuwe stukjes in je mailbox?

Meld je aan en ontvang een mailtje bij elk ei dat gelegd is.

Naam*

E-mailadres*