Van apologetische moslimknuffelaar tot rabiate islamcriticus: sinds woensdag zijn we allemaal Charlie. Dat zal die terroristen leren, moeten Petra uit Bunnik en Gerard uit Landsmeer gedacht hebben toen ze hun profielfoto op Facebook veranderden in een afbeelding van de slogan die inmiddels ruim 3 miljoen keer gebruikt is op Twitter. Moslims mogen dan een beperkt aantal voornamen hebben waar ze uit kunnen kiezen; dat kunnen wij nog veel beter!
Ze hebben het eerder gedaan, Petra en Gerard: een groen filter over hun avatar uit solidariteit voor de opstand in Iran (huh, opstand in Iran? Anyone?), een kruis tegen de bezuinigingen op cultuur, en deze zomer nog een zwart vlak nadat de MH17 uit de lucht was geschoten. Die laatste was lekker makkelijk, die kon je gewoon in Paint maken. En nu is het helemaal mooi: sinds de nieuwe privacyregels van Facebook van kracht zijn, maak je nog kans op een cameo met je avatargument in een willekeurige commercial waar ook ter wereld.
Maar over een week of twee zal Petra haar statement weer verruilen voor een kiekje met haar tweejarige dochter, en zien we Gerard weer vertrouwd met een biertje op de tribune bij Ajax. Wat zal er door hen heen gaan als ze hun JE SUIS CHARLIE opdoeken? Toch een ongemakkelijk moment, me dunkt. Want wanneer ben je weer gewoon Petra of Gerard, en niet langer Charlie?
Natuurlijk, ik ben blij, dankbaar en misschien zelfs trots dat ik leef in een samenleving (of beschaving) die in staat is om zo eensgezind en in relatieve kalmte te reageren. Mensen die dat kracht willen bijzetten door hun avatar te veranderen moeten dat vooral doen. Solidair zijn, dat mogen we – dat moeten we. Massale betogingen: prima, prachtig. Maar ik, een eenvoudige brave, bange, belasting betalende burger, ik voel me geen Charlie. Ik heb niets te verdedigen, en ik heb niets te rechtvaardigen. Je suis zéro.
Want: tegen wie hebben we het, als we met zijn allen op een plein bijeenkomen om de vrijheid van meningsuiting te verdedigen? Wie ben ik aan het overtuigen? En waarvan precies? Van iets waaraan getwijfeld wordt? Wat ter discussie staat? Wat gevaar loopt? Geen van dat al.
Is er ook maar enige aanleiding om te denken dat deze aanslag de vrijheid van meningsuiting aantast? Integendeel, die wordt er alleen maar door versterkt. Dat moge al blijken uit het feit dat Petra, die destijds de cartoons in Jyllands-Posten wel erg onnodig kwetsend vond – die Kurt Westergaard had het toch ook een beetje over zichzelf afgeroepen – nu op het marktplein van Bunnik met een bord met #JeSuisCharlie staat te zwaaien. Kranten hebben (grotendeels) de censuur afgeworpen en nieuwe grenzen zullen worden opgezocht. Een steuntje in de rug uit onverwachte hoek, zegt de optimist in mij.
Twijfelt er dan iemand aan of ik de vrijheid van meningsuiting, inclusief het recht op kwetsen, het grootste goed vind? Welnee, dat is in mijn heilige boek, de grondwet, verankerd. Moet ik dat dus nu rechtvaardigen? Welnu, ik kan wel een groep bedenken die zich ergens voor zou kunnen rechtvaardigen. Voor wie het omarmen van de vrije meningsuiting niet hemeltergend stating the obvious is, namelijk die overgrote meerderheid van goedwillenden waarvan je altijd maar moet aannemen dat die er is.
Hoe mooi zou het zijn: iedereen blijft thuis behalve zij, de Dam is exclusief voor hen gereserveerd. Nous sommes Charlie, allemaal; dát zou tenminste een statement zijn. Wat we vanavond zagen in alle grote steden was allemaal mooi en prachtig, maar het was ook obligaat en leeg. Dit zou verschil maken, dit zou indruk maken, dit zou de mensheid verder helpen. De goede intenties lijken er te zijn, nu nog even dat bord voor de kop verwijderen (of liever: oefen wat zelfspot in een cartoon). Want dan lees ik bijvoorbeeld: “Velen nemen afstand van jihadisten en radicalisering in persoonlijke gesprekken, op het werk, in de huiskamer. Maar als je dat publiekelijk doet, lijkt het net of je jezelf moet vrijpleiten.”
Ja jongens, dat lijkt niet alleen zo, dat is zo. Als je het echt een probleem vindt dat exclusief uit naam van jouw religie deze barbaarse daden worden verricht, dan dien je jezelf vrij te pleiten. Als je dat vervelender vindt dan de moeite die het kost om aan alle misverstanden een einde te maken, dan vind je het probleem kennelijk niet groot genoeg. Zie het als de pech dat nu net jouw religie dergelijke uitwassen kent. En accepteer dat ik dat heel anders zie.
Maar doe het. Massaal. In godsnaam (om je goede wil te tonen).